№62 "Нұрсәуле" балабақшасы

Құрметті ата-аналар!

Балабақша балаңызды алып келген кезде, төмендегі  талаптарды орындаңыздар:
 
КАЗ БМ бағдарламасыРУС БМ бағдарламасы

Құрметті қала тұрғындары!

2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап “Мүмкіндіктері шектеулі балаларды психологиялық-медициналық-педагогикалық тексеру және оларға консультациялық көмек көрсету” мемлекеттік қызметі birge.astana.kz. порталы арқылы көрсетілетін болады. Сондай-ақ, 2023 жылдың 1 желтоқсанынан бастап портал қолжетімді және өтінімдер қарау үшін қабылдануда.

КАЗ-биргеРУС-бирге

Ата-аналарға кеңес

Бүгінгі баланың тілі неге кеш шығады
«Қазақтың 3-4 жасар баласының тілі жатық, ал 5-6 жастағы балалар ше әрі тауып сөйлейді, ойын ұтымды жеткізе біледі», – деп таңдана жазған екен өткен ғасырда жер аударылып келген поляк революционері А. Янушкевич өз естеліктерінде. ӘйгіліЗатаевичтің «Бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай...» деуінің астарында көп сыр бар. Ал мұның басты себебі баланың бесік жырын тыңдап өскендігінде жатыр. Бесік жыры – балаға берілетін алғашқы тәрбие. Бесік жыры арқылы баланыңт тілі ерте шығатынына бүгінде мән бермейміз. Бесік жырын тыңдап өскен баланың есте сақтау қабілеті жақсы жетілетініне көңіл аудармаймыз. Бүгінгі ұрпақ шешендігінен, әншілігінен, ақындығынан, сабырлылығынан, парасаттылығынан ажырап барады. Бұл да – алаңдатарлық жай», – дейді Зейнеп Ахметова апамыз Қазірше? Бауыржан Момышұлы айтқандай: «Немересіне ертегі айтатын әжелер азайып бара жатыр, сәбиін бесікке бөлеп, бесік жырын айтатын келіндер азайды. Мен осыдан қорқамын...».
«Бөтелкелі» бала
Қазіргі балалардың тілі неге кешшығады деп ойланып көрдіңізбе? Біздің бүлдіршіндер «бөтелкелі» өмір салтын ұзақ ұстанғандықтан, «кеш сөйлейтін» болды. Аузында екі тісі пайда болғаннан сәби қою, құнарлы тағамды қосымша жеуі керек. Қазір көп ата-ана баласының тағамын блендерден өткізіп бергенді ұнатады да, балалар 3-5 жасқа дейін ұсақталған, үгітілген ас ішеді. Әлде қазір тым қызықты ойыншықтар баланың ой-өрісін шектеп, қоршаған ортаға қызығушылығын кемітедіме екен. Бала қоғамға ерте араласса, тілі тез шығады. Қазір қайда қарасаң да, көп балақайлар 2-2,5 жасқа дейін сөйлемейді. Әсіресе, ұлбалалар. Неліктен?
«Үлкендерде үйдей бәле бар»
Бала тілінің кеш шығуының себептері мен салдарын тізіп шықтық. – Ресейдің Е. Архипова деген профессоры баламен 3 айлық кезінен жұмыс істеу керек дейді. Негізінде, 4-5 жаста бала еркін сөйлеуі керек. 1 жасында сөйлеп бастауы керек. Қазір кейбір балалар 1 жасынан бастап сөз тіркестерін айта бастайды. 1,5-2 жас аралығында сөз тіркесін айтуы керек. «Әкем үйде жоқ» дегенді «кем иде жо» деуі мүмкін. Бұл қалыпты жағдай. 2,5 жастан 3,5 жасқа дейін бала өзіс-әрекеттерін сипаттай бастайды. Кейде ата-ана баласын 1 дыбысты ғана дұрыс айтпайды деп ойлайды.Мысалы р әрпін. Ал бізге келгенде бір емес, бірнеше дыбыстар тобын айта алмайтынын анықтаймыз. Бірінші логопедке апару керек. Сауатты маман қосымша неврологқа, психолог, психиатрға бағыттайды.. Кейде ата-ана баласын 1 дыбысты ғана дұрыс айтпайды деп ойлайды. Мысалы р әрпін. Ал бізге келгенде бір емес, бірнеше дыбыстар тобын айта алмайтынын анықтаймыз. Ата-әжелеріміздің «тісің сынсын» деп өзінен қалған жілік, сүйектің қалдығын бала-шағаға тастайтыны бар. Ондағы ойы – бала шайнап үйренсін, тісі қатайсын дегені. Қазір жілік мүжімек түгіл ет шайнаудың өзіше құбылыс болып тұрғандай. Шайнау қажеттілігі қанағаттандырылмағандықтан, тіл дамуы тежеледі. Сонымен қатар дәм сезгіш қасиеті бұзылады (үнемі сорудың арқасында тілұшындағы дәм сезу аймағы әлсірейді. Құнары аз, сұйық ас асқазан-ішек жолдарының жұмысына кері әсер етіп, іш қатуына әкеледі.
Емізік «естен тандырмасын»!
«Көп келін ауырдың астымен, жеңілдің үстімен жүретін болды. Қолынан ұялы телефон түспейді. Саусағының ұшымен ары-бері сырғытып, телефоннан бас алмайды. Емізулі баласына да көңіл бөлуге қолы тимей, телефонға үңіледі де отырады. Жыласа, емізікті тығып, аузын «жабады». Сосын қай баланың тілі дұрыс шықсын?! Сақау, кекеш баланы өзіміз қолдан осылай жасап алып жатырмыз.. Емізік мәселесіне келгенде мамандардың пікірі екіге жарылады. Бірі нәресте қолын сорғанша, емізік сорғаны жақсы дейді. Тағы бір топ «ә» деп жыласа, аузын емізікпен жауып қою мүлде дұрыс емес. Емізік деген әрсені бермеу керек. Ол баланың аузын толтырып қана қоймай, миына да салмақ түсіреді» деген ойда. Бірінші логопедке апару керек. Сауатты маман қосым ша неврологқа, психолог, психиатрға бағыттайды. Егер бала сөйлеуден бас тартса, онда оның психологиялық себептері (мутизм) де бар деген сөз. Көп психологтар мұны байқай бермейді. Кейде психоневрологқа жүгіну керек. Орталық жүйке жүйесінің зақымдануы, ми жұмысының бұзылуы баланың тіл кемістігіне әкеледі. Ауыз қуысының әлсіздігі де себеп болып отыр. Онда стоматологқа жібереді. Кекештену кезінде бәрінен бұрын асқазанды паразиттен тазарту керек. Әрине, мұндай кезде педиатрға жібереміз. Бауыры ауырған соң ауыз қуысы әлсіз болуы мүмкін. Жиі ауыратын баланың тілі де кеш, қиын шығады. Жалпы, бала денсаулығы дұрыс болсын десек, үйде жағымды атмосфера қалыптастыруымыз керек. Баланың жағдайы көбінесе үйдегілердің қалыптасқан қарым-қатынасына байланысты. Үлкендер бір-біріне қамқорболып, дұрыс қарым-қатынас түзсе, баламен жиі әңгімелессе, тілі де тез шығады. Ал үнемі айқай-шу, бір-бірін кінәлау, ұрыс болатын ортада балаңыз «құрдымға» кетті дей беріңіз. Көп ата-ана бала үлкендердің қарым-қатынасын түсінбейді деп ойлайды. Бұл дұрыс емес. Балалар өкпе, өкініштің бәрін сезеді, түйсінеді. Егерата-аналардың қарым-қатынасын ашар болса, үйде ұрыс-жанжал тыйылмаса, бала мұны тез қабылдап алады.
Previous slide
Next slide

Логопедтің кеңестері

СІЗДІ БАЛАҢЫЗДЫҢ ТІЛ КЕМІСТІГІ АЛАҢДАТА МА? 

Тіл қарым-қатынас құралы. Тіл арқылы адамдар өзара пікір алысады, бірін-бірі түсінеді. Тіл адам психикасының ерекшеліктерін сөз арқылы бейнелеп, өзінің еркі мен сезім күйін, мақсат-мүддесін білдіреді. Бала 4-5 жастан ана тіліндегі барлық дыбыстарды дұрыс айта білуі керек. Мектеп жасына дейінгі балалардың арасында кейбір дыбыстарды бұзып, орнын алмастырып, шатастырып айтуы жиі кездеседі. «Есейген соң өзі түзеліп кетеді»,-деп көбінесе ата-аналар ондай ақауға көңіл бөле бермейді. Дыбыстың айтылуындағы кемістіктер баланың оқу, жазу дағдыларының, мінез-құлқының қалыптасуына, сабақ үлгеріміне кері әсерін тигізеді. Логопед-жалпы тіл мүкісі бар балалармен жұмыс жасайды. Маман ретінде ата-аналарға төмендегідей кеңес айтқым келеді. Баланың тілі жаңадан шығып келе жатқанда онымен бір тілде ғана және бала тілімен сөйлесу қажет. Мысалы, ня-ня, пи-пи, бум-бум т.б. сөздерге шектеу қойып, оның дұрыс еместігін түсіндіріп, нан, машина-деп таза айтқызып, баланың ұсақ қол маторикасымен көп жұмыс жасау керек. Ұсақ қол маторикасы арқылы баланың тілі дамиды. Баламен бірге үйде көбірек сурет салыңыздар, мозаика, пазл, түстерді қолдана отырып, сіздер өз балаларыңызды жан-жақты дамыта аласыздар. Кішігірім әңгіме құру үшін суретпен жұмыс жасап, балаға уақыт бөліп, кітап оқып беріңіз. Кітап оқу арқылы баланың ойы, танымы, логикалық ойлауы дамиды. Үйдегі сәби яғни, 1 жарым жастағы балаға тамақты езіп, немесе шайнап беруге болмайды. Өйткені бала тамақтанғанда оның тіл, жақ-сүйектері қозғалып жұмыс жасауы тиіс. Тістері қатты болу үшін балаларға сүйекті көбірек мүжіту керек, сору процесі даму үшін құрт беріңіз, ол өте пайдалы.

  1. Ұйымдастыру. Ересек даярлық топ балаларын құрылымы мен тілдік дамуындағы анықталған ауытқу дәрежесінің себебін табу мақсатында логопедтік тексеру.
  2. Балалармен жеке (топтық) әңгімелесу.
  3. Диагностикалық сипаттағы арнайы тапсырмалар.
  4. Топ тәрбиешілерімен, ата-аналармен әңгімелесу
  5. Баланы қажет болған жағдайда неврологқа, сурдологқа ақыл-кеңеске жіберу.
  6. Тексеру барысында алынған мағлұматты қорыту, логопедтік қорытынды жасау.
  7. Тілдік қорытынды бойынша анықталған түзету жұмысының бағдарламасын жоспарлау.

ІІ. Жұмыс бағыты.

– артикуляциялық, саусақ, тыныс алу жаттығуы;

– фонематикалық қабылдауын қалыптастыру;

– лексика-грамматикалық жағынан дұрыс қалыптастыру;

– байланыстырып сөйлеуді дамыту;

– сауат ашу және дыбыстық талдау дағдысын қалыптастыру;

– жұмыс динамикасын айқындау мақсатында логопедтік сараптама өткізу.

Топтар арасында іріктеліп алынған тілінде мүкісі бар балалармен қыркүйек айынан бастап диагностика жүреді, ол жерде «Тіл дамыту» картасы ата-аналармен кеңесе отырып толтырылады. Балалармен артикуляциялық және тыныс алу, қол-қимыл жаттығуларын үйреніп, тақпақтар, жаңылтпаштар жаттаймыз. Жүргізілген жұмыстан нәтиже шығару үшін ата-аналар логопедпен бірігіп жұмыс істеп, берген тапсырмаларды үйде қадағалап, баладан сұрап отыруы керек.

Нұрсәуле

Виртуалды көмекші

Сәлем, сайтқа қош келдіңіз. Менімен WhatsApp арқылы сөйлесу үшін төмендегі түймені басыңыз.

Прокрутить вверх